13.موانع ذکر

1-وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی أَعْمى وَ قَدْ کنْتُ بَصیراً قالَ کذلِک أَتَتْک آیاتُنا فَنَسیتَها وَ کذلِک الْیوْمَ تُنْسى[طه/126-124].

2-وَ مَنْ یعْشُ عَنْ ذِکرِ الرَّحْمنِ نُقَیضْ لَهُ شَیطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ[زخرف/36].

1.شیطان

1-إِنَّما یریدُ الشَّیطانُ أَنْ یوقِعَ بَینَکمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیسِرِ وَ یصُدَّکمْ عَنْ ذِکرِ اللّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ[مائده/91].

2.نگاه حرام

1-قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ(ع):لیس فی الجوارح أقل شکرا من العین فلا تعطوها سوها فتشغلکم عن ذکر الله[غررالحکم، ص190].

3.شهوت

قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ(ع):لَیسَ فِی الْمَعَاصِی أَشَدُّ مِنِ اتِّبَاعِ الشَّهْوَةِ فَلَا تُطِیعُوهَا فَتَشْغَلَکمْ عَنِ اللَّهِ[غررالحکم، ص190].

4.پرخورى

قَالَ عَلِی بْنُ الْحُسَینِ(ع):یا ابْنَ آدَمَ أَنَّ قَسْوَةَ الْبِطْنَةِ وَ فَتْرَةَ الْمَیلَةِ وَ سُکرَ الشِّبَعِ وَ غِرَّةَ الْمُلْک مِمَّا یثَبِّطُ وَ یبْطِئُ عَنِ الْعَمَلِ وَ ینْسِی الذِّکرَ[تحف‏العقول، ص272].

14.سیمای غافل:

1-کسی که غافل باشد، هم چون چهارپا است:أُولئِک کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِک هُمُ الْغافِلُونَ[اعراف/179].

2-حسرت مى‏خورد:لَقَدْ کنْتَ فی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکشَفْنا عَنْک غِطاءَک[ق/22].

3-پشیمانى:یا وَیلَنا قَدْ کنَّا فی غَفْلَةٍ مِنْ هذا بَلْ کنَّا ظالِمینَ[انبیاء/97].

فى تفسیر شبر و المیزان که روز قیامت مى‏گوید:یا وَیلَنا قَدْ کنّا فی غَفْلَةٍ مِنْ هذا بَلْ کنّا ظالِمینَ[انبیاء/97].

15.عوامل نسیان

1-یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُلْهِکمْ أَمْوالُکمْ وَ لا أَوْلادُکمْ عَنْ ذِکرِ اللّهِ وَ مَنْ یفْعَلْ ذلِک فَأُولئِک هُمُ الْخاسِرُونَ[منافقون/9].

2-قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ(ع):کلُّ مَا أَلْهَى عَنْ ذِکرِ اللَّهِ فَهُوَ مِنَ الْمَیسِرِ[أمالى طوسى، ص336].

3-قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ(ع):کلما ألهى عن ذکر الله فهو من إبلیس[مجموعه‏ورام، ج2، ص170].

اسْتَحْوَذَ عَلَیهِمُ الشَّیطانُ[مجادله/19].

إِنَّما یریدُ الشَّیطانُ أَنْ یوقِعَ بَینَکمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیسِرِ وَ یصُدَّکمْ عَنْ ذِکرِ اللّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ[مائده/91].4

5-استهزاء:فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِیا حَتّى أَنْسَوْکمْ ذِکری[مومنون/110].

6-دنیاطلبى:فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلّى عَنْ ذِکرِنا وَ لَمْ یرِدْ إِلاَّ الْحَیاةَ الدُّنْیا[نجم/29].

16.آثار نسیان

1-وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى[طه/124].

2-نَسُوا الذِّکرَ وَ کانُوا قَوْماً بُوراً[فرقان/18].

3-وَ مَنْ یعْشُ عَنْ ذِکرِ الرَّحْمنِ نُقَیضْ لَهُ شَیطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ[زخرف/36]

عشى: اذا کان یبصر آفة لا بصر مطلقا اوباللیل.

نقیض: التقدیر و الاتیان بشى‏ء الى شیى‏ء.

و المعنى:کسی که کور شود از یاد خداى رحمان، شیطان رابراى او مى‏فرستیم و او هم نشین او مى‏شود.[المیزان، ج18، ص101].

4-فَلَمّا نَسُوا ما ذُکرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیهِمْ أَبْوابَ کلِّ شَیءٍ حَتّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ[انعام/44].

گاهى پدر پول به فرزند مى‏دهد که دنبالش نرود، این پول در واقع محروم نگه داشتن است، گرچه بچه نمى‏فهمد.

ابلاس به معناى تحیر و سکوت بعد از تحیر و امام حجت است.[مفردات و کتاب قاموس]

7-اموال و اولاد:لا تُلْهِکمْ أَمْوالُکمْ وَ لا أَوْلادُکمْ عَنْ ذِکرِ اللّهِ[منافقون/9].

8-دوست:لَقَدْ أَضَلَّنی عَنِ الذِّکرِ[فرقان/29].

9-تجارت مى‏تواند از یاد برنده باشد:رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیعٌ عَنْ ذِکرِ اللّهِ[نور/37].

10-خوشى:وَ لکنْ مَتَّعْتَهُمْ وَ آباءَهُمْ حَتّى نَسُوا الذِّکرَ وَ کانُوا قَوْماً بُوراً(هلاک[فرقان/18].

11-لهو:وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَیها[جمعه/11].

12-وَ إِذا رَأَیتَ الَّذینَ یخُوضُونَ فی آیاتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتّى یخُوضُوا فی حَدیثٍ غَیرِهِ وَ إِمّا ینْسِینَّک الشَّیطانُ فَلا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّکرى مَعَ الْقَوْمِ الظّالِمینَ[انعام/68].

13-تکاثر:أَلْهاکمُ التَّکاثُرُ[تکاثر/1].

13-آرزوها:یلْهِهِمُ الْأَمَلُ[حجر/3].

17.تذکرات

1-کسانى که در دنیا متذکر نشدند:وَ جیءَ یوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ یوْمَئِذٍ یتَذَکرُ الْإِنْسانُ وَ أَنّى لَهُ الذِّکرى[فجر/23].

تذکرات - ذکر خفى

1-وَ اذْکرْ رَبَّک فی نَفْسِک تَضَرُّعاً وَ خیفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الآْصالِ وَ لا تَکنْ مِنَ الْغافِلینَ[اعراف/205].

2-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص):یا أَبَاذَرّ!ٍ اذْکرِ اللَّهَ ذِکراً خَامِلًا قُلْتُ وَ مَا الذِّکرُ الْخَامِلُ؟ قَالَ: الْخَفِی[مجموعه‏ورام، ج2، ص55].

3-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص):خیرُ الذِّکرِ الخفِی[مجموعه‏ورام، ج2، ص31].

4-قَالَ عَلِی بْنُ الْحُسَینِ(ع):إِلَهِی! فَأَلْهِمْنَا ذِکرَک فِی الْخَلَإِ وَ الْمَلَإِ وَ اللَّیلِ وَ النَّهَارِ وَ الْإِعْلَانِ وَ الْإِسْرَارِ وَ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ آنِسْنَا بِالذِّکرِ الْخَفِی[بحارالأنوار، ج91، ص151].

1-یاد خدا بعد از گناه:وَ الَّذینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکرُوا اللّه[آل عمران/135].

2-یاد طرفینى است:فَاذْکرُونی أَذْکرْکمْ[بقره/152].

3-یاد خدا تنها با زبان نیست، بلکه توجه است.بِذِکرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ[رعد/28]. بافَخُذْ أَرْبَعَةً مِنَ الطَّیرِ[بقره/260]. ولِیطْمَئِنَّ قَلْبی[بقره/260].

پس همان صحنه هم ذکر است، چون تنها با ذکر خدا آرامش و اطمینان حاصل مى‏شود. اکنون که با عمل ابراهیم اطمینان پیدا شد معلوم مى‏شود همان عمل هم ذکر است.

4-یاد خدا در قلب مؤمنان:إِنَّمَا الْمُومِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُکرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُم[انفال/2].

إِنَّ فی ذلِک لَذِکرى لِمَنْ کانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهیدٌ[ق/37].

5-یاد خدا در قلب فاسق:وَ إِذا ذُکرَ اللّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذینَ لا یومِنُونَ بِالاخِرَةِ وَ إِذا ذُکرَ الَّذینَ مِنْ دُونِهِ إِذا هُمْ یسْتَبْشِرُونَ[زمر/45].

وَ إِذا ذُکرَ اللّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذینَ لا یومِنُونَ بِالآْخِرَةِ وَ إِذا ذُکرَ الَّذینَ مِنْ دُونِهِ إِذا هُمْ یسْتَبْشِرُونَ[زمر/45].

6-لزوم امکانات همکارى براى یاد خدا:وَ أَشْرِکهُ فی أَمْری کی نُسَبِّحَک کثیراً وَ نَذْکرَک کثیراً[طه/34 -32].

7-یاد خدا در کنار اخلاص:وَ اذْکرِ اسْمَ رَبِّک وَ تَبَتَّلْ إِلَیهِ تَبْتیلاً[مزمل/8]. (تبتل: بریدن از همه پیوستن به خداست)

8-یاد خدا باید با عشق باشد:فَاذْکرُوا اللّهَ کذِکرِکمْ آباءَکمْ[بقره/200].

9-یادهاى ممنوع:قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص):یا فُلَانَةُ لِإِحْدَى أَزْوَاجِهِ غَیبِیهِ عَنِّی! فَإِنِّی إِذَا نَظَرْتُ إِلَیهِ ذَکرْتُ الدُّنْیا[نهج‏البلاغه، خطبه 160].

10-یادهاى بى فایده:وَ جیءَ یوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ یوْمَئِذٍ یتَذَکرُ الْإِنْسانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّکرى[فجر/23].

حرص براى زیاد کردن دنیا:وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً[طه/124].11

12-یاد براى گروهى رنج آور است:وَ إِذا ذُکرَ اللَّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذینَ لا یومِنُونَ بِالآْخِرَةِ وَ إِذا ذُکرَ الَّذینَ مِنْ دُونِهِ إِذا هُمْ یسْتَبْشِرُونَ[زمر/45].

13-منافقان کم یاد خدا مى‏کنند:وَ لا یذْکرُونَ اللّهَ إِلاّ قَلیلاً[نساء/142].

14-إِنَّ الَّذینَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیطانِ تَذَکرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ[اعراف/201].