بسمه تعالی
نگرش راهبردی به پدیده جهانی شدن فرهنگ و پیامدهای آن
چکیده:
جهانی شدن از مفاهیمی است که از دهه 80 میلادی تقریباً همه حوزه های اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار داده است. و از این مفهوم تعابیر و تعاریف مختلفی ارائه گردیده و آراء و اندیشه های مختلفی توسط نظریه پردازان علوم اجتماعی، علوم سیاسی، روابط بین الملل و فرهنگ شناسان شکل گرفته است. هر کدام از صاحبنظران بر وجهی از فرایند جهانی شدن متمرکز شده اند و به زمینه‌ها ، ابعاد، آثار و پیامدهای آن پرداخته اند. با این وجود اکثر آنها معتقدند؛ بر مفهوم بندی و تعریف این پدیده توافق وجود ندارد. چند وجهی بودن پدیده، فراگیر بودن آن، نو پا بودن نظریه پردازی در این حوزه را می توان بعنوان بخشی از دلایل آن مطرح نمود. دراین نوشتار تلاش گردیده دیدگاه ها و نظریه های کلی و راهبردی پیرامون جهانی شدن فرهنگ به عنوان یکی از ابعاد جهانی شدن بررسی گردد. و تعریف مشخصی از این پدیده و ابعاد آن ارائه شود و در نهایت با توجه به نقطه نظر برخی از صاحبنظران، راهبردهایی با تاکید بر پیامدهای مثبت و منفی جهانی شدن فرهنگ پیشنهاد گردد.
کلید واژه ها : جهانی شدن، فرهنگ و جهانی شدن فرهنگ
1- مقدمه
گرچه جهانی شدن از مفاهیم رایج در حوزه های مختلف است. اما تعریف دقیقی از آن وجود ندارد. در آثار گوناگون و پرشمار مربوط به فرهنگ، اقتصاد و سیاست در جهان معاصر، تعریف های متفاوت و گاهی متضاد از این فرایند عرضه می شود و نشانه های امیدوارکننده چندانی از دست یابی به اجماعی نسبی بر سر مفهوم بندی و تعریف آن به چشم نمی‌خورد. اختلاف موجود در تعاریف جهانی شدن از عوامل گوناگونی ریشه می گیرد که چند مورد از آنها را می توان نام برد:
1) چند وجهی بودن پدیده
امروزه همة جوانب زندگی در دنیای معاصر، کم و بیش از فرایند جهانی شدن تأثیر می پذیرند و فرایند مورد نظر، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. بی گمان تاکید بر هر کدام از جنبه های این فرایند، بر تعریف و مفهوم بندی خاص معطوف می شود.
2) راه یابی مفهوم به عرصه های سیاسی، امنیتی
امروزه دربارة جنبه های مختلف جهانی شدن قلم فرسایی می شود، در محافل و مراکز گوناگون تصمیم گیری های سیاسی از جهانی شدن سخن به میان می آید. دولت ها درباره پیامد های امنیتی این پدیده، نگران بوده و راهبرد های مقابله تدوین می کنند. در چنین شرایطی هر گونه تعریفی از جهانی شدن، کم و بیش متأثر از نگرش های سیاسی- ایدئولوژیک خواهد بود. چالش های موجود بر ارادی و آگاهانه بودن یا نبودن این پدیده، و یا ماهیت فرصت آفرینی و تهدید زایی آن، نمونه های برجسته آن به شمار می آید.
3) نوپا بودن نظریه پردازی و پژوهش
گرچه در دهه های اخیر به ویژه از دهه نود به بعد، آثار پرشماری در قالب کتاب و مقاله عرضه شده، ولی نظریه پردازی و مطالعات علمی درباره این پدیده قدمت چندانی ندارد. در رشته‌های مختلف دانشگاهی جنبه هایی از این فرایند را مورد بررسی قرار می دهند. و تحت تاثیر چنین عواملی، تعریف های عرضه شده از جهانی شدن تنوعی چشمگیر یافته اند.
4) تعاریف و مفهوم بندی های متنوع
متاثر از نگرش های مختلف، تعاریف و مفهوم بندی های متنوع و متفاوتی از جمله « فشردگی زمان و مکان»، «وابسته تر شدن بخش های مختلف جهان»، « یکپارچگی»، « درهم تنیدگی جهانی»، « غربی سازی»،« همگون سازی»، « ادغام در گستره جهانی»، « قلمرو زدایی»، « آزاد سازی »، « شبکه ای شدن » از جهانی شدن ارائه شده است. البته، محورها و عناصر مشترکی را هم می توان شناسایی کرد.
